Therapie in de geestelijke gezondheidszorg

Therapie, een woord dat je vast weleens gehoord hebt. Maar, wat houdt therapie volgen nu eigenlijk precies in? Het woord therapie kan op meerdere manieren geïnterpreteerd worden. Als je last hebt van je knie dan kun je naar de fysiotherapeut voor fysiotherapie en medicatie kan ook een vorm van therapie zijn. Het begrip 'therapie' houdt dus eigenlijk de behandeling van een medische aandoening in. En die aandoening hoeft niet per se een fysieke aandoening te zijn. Ook mentaal kun je niet gezond zijn. Therapie kan je dan helpen om te genezen, of om beter met je mentale problemen om te gaan. In dit artikel zullen we ons verder richten op therapievormen tijdens in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ).

Therapie kan door verschillende personen gegeven worden. Als het gaat om individuele therapievormen, dan wordt dit over het algemeen gegeven door een psycholoog, psychotherapeut of psychiater. Een psycholoog heeft een vierjarige universitaire opleiding 'psychologie' afgrond. Eventueel kan een psycholoog, na het afronden van deze opleiding, nog een tweejarige opleiding tot GZ-psycholoog volgen. Een psychotherapeut heeft, net als een psycholoog, een vierjarige opleiding tot psycholoog gevolgd met aansluitend een vierjarige opleiding tot psychotherapeut. Een psychotherapeut is gespecialiseerd in het behandelen van cliënten met complexe, psychische klachten. Deze behandeling is vaak intensiever en langduriger dan die van een psycholoog. Zowel een psycholoog als een psychotherapeut mogen geen medicatie voorschrijven, omdat ze geen arts zijn. Een psychiater heeft een zesjarige universitaire opleiding 'geneeskunde' afgerond gevolgd door 4,5 specialisatie tot psychiater. Een psychiater behandelt cliënten waarbij medicatie een rol speelt in de behandeling.

Nu bestaat er een grote kans dat je denkt dat je alleen in therapie kunt als je last hebt van bepaalde psychische (of lichamelijke) problemen. Echter, dit is zeker niet het geval! Therapie is niet alleen om mensen te genezen of beter om te leren gaan met hun mentale problemen, maar ook om psychische problemen te voorkomen. Want, voorkomen is beter dan genezen ;). Net als dat het poetsen van je tanden helpt om gaatjes te voorkomen en het doen van een warming-up voor het sporten helpt bij het tegenaan van blessures. Gelukkig komen steeds meer mensen hier achter en is de stap om naar een psycholoog te gaan een stuk minder groot dan een paar decennia geleden.

Er zijn een groot aantal soorten therapievormen. De ene therapievorm richt zich op genezing, de andere therapie leert je anders kijken naar een bepaalde zaken. Grofweg wordt er onderscheid gemaakt tussen individuele therapie, groepsgebonden therapie en systeemtherapie (relatie-/gezinstherapie). Verder zou je een onderscheid kunnen maken tussen gesprekstherapie, vaktherapie en medicamenteuze therapie. Wat de meest effectieve therapievormen zijn, verschilt per situatie. Zo is de therapievorm 'EMDR' gericht op het behandelen van cliënten die last hebben van een traumatische gebeurtenis en is de therapievorm 'exposure' met name werkzaam bij cliënten die kampen met een bepaalde angsten. Buiten deze specifiek gerichte therapievormen om zijn er, naar mijn mening, ook een aantal therapievormen die werkzaam zijn bij een breed scala aan mentale klachten. Welke therapieën zouden, in een klinische setting, altijd een gunstig effect hebben?

Om te beginnen is het onderscheid dat gemaakt wordt tussen de therapievormen erg belangrijk. Hiermee bedoel ik: een afwisseling tussen individueel, groepsgebonden en systematisch en een afwisseling tussen gespreksvorm, vakgericht en medicamenteus. Zo is het soms prettig om bepaalde zaken individueel te kunnen bespreken met een therapeut, maar tegelijkertijd kun je ook een heleboel leren van andermans ervaringen, tijdens een groepsgebonden therapievorm, die wellicht kampen met dezelfde psychische problematiek. Daarnaast is het belangrijk dat je omgeving betrokken wordt tijdens je behandeling. Dit om de kans op terugval thuis te voorkomen; de hulp van je naasten in te kunnen schakelen. De therapievormen die vakgericht zijn, zijn veelal breed inzetbaar. Je kunt hierbij denken aan beeldende/creatieve therapie, dramatherapie, psychomotorische therapie en muziektherapie. Het is een andere manier van behandelen. Niet praten, maar doen en ervaren. Bij dramatherapie kun je bijvoorbeeld door middel van een rollenspel bepaalde situaties uitspelen en experimenten met het inzetten van ander soort gedrag. Bij psychomotorische therapie draait het om, met behulp van sport en spel, het leren stellen van grenzen en het om leren gaan van spanning en stress. Ook wordt er in deze therapievorm regelmatig yoga en mindfulness oefeningen ingezet ter ontspanning en bewustwording of wordt er aandacht gegeven aan het verbeteren van het lichaamsbeeld.

Naast de vaktherapieën om, hebben mij de volgende gesprekstherapieën het meest geholpen: cognitieve gedragstherapie (CGT), schematherapie, emotieregulatie therapie (ERT), psycho-educatie, thematiek (met ervaringsdeskundige), goedboek/positief zelfbeeld en motivatietherapie.

• Cognitieve gedragstherapie: een vorm van psychotherapie die je anders leert aankijken tegen problematische situaties. Het uitgangspunt is: 'je gedachten beïnvloeden je gedrag en gevoelens'. Zo is iemand die negatief over zichzelf denkt, vaak somber en zal wellicht moeite hebben om de dag op te starten. Door die negatieve gedachten, door middel van gedachtenschema's, om te buigen is de kans dat iemand zich beter gaat voelen aanwezig.
• Schematherapie: een vorm van psychotherapie die zich richt op ervaringen uit je jeugd. Door nare ervaringen uit het verleden, worden bepaalde negatieve 'schema's' ontwikkelt. Als je als kind bijvoorbeeld je teen stootte waardoor je moest huilen en je moeder je vervolgens uitlachte, kun je denken dat je niet serieus genomen wordt. Zulke belemmerende schema's worden besproken en positieve schema's worden opgesteld.
• Emotieregulatie therapie: een vorm van therapie waarbij je je emoties leert herkennen en erkennen en welke tools je kunt inzetten om met deze emoties om te gaan. Meestal wordt er een crisissignaleringsplan (CSP) opgesteld om te signaleren in welke 'fase' je verkeerd (groen, oranje of rood) en welke interventies je zelf of een ander kunt inzetten in een dergelijke fase.
• Psycho-educatie: een vorm van therapie waarbij er voorlichting gegeven wordt over een specifiek psychisch probleem. Het helpt om jezelf beter te begrijpen. Ook voor naasten kan het effectief zijn om meer begrip te ontwikkelen en handvatten te krijgen hoe met de sitiuatie om te gaan.
• Thematiek (met ervaringsdeskundige): een vorm van therapie waarbij er een doeltreffend onderwerp, door de cliënten uitgekozen, wordt besproken. Door groepsgebonden over een dergelijk onderwerp in gesprek te gaan, kun je van andermans ervaringen leren en geeft het je wellicht verbondenheid. De therapie is het meest effectief wanneer het gegeven wordt door een ervaringsdeskundige.
• Goedboek/positief zelfbeeld: een vorm van therapie waarbij de nadruk wordt gelegd op de positieve puntjes van een dag/week. Door elke dag bewust een aantal punten van geluk op te schrijven, kun je je hersenen trainen om positiever naar jezelf en de wereld om je heen te denken.
• Motivatietherapie:een vorm van therapie die zich richt op wat herstellen van je (psychische) klachten je kan brengen. Wat wil je op korte termijn bereiken en wat zijn je dromen voor de toekomst? Door een doel voor ogen te hebben, is de kans op een succesvol herstel groter.

Als het gaat over het inzetten van medicatie tijdens een behandeling ben ik van mening dat dit niet oplossingsgericht is, maar alleen dient als ondersteunend middel. Cliënten die langdurig kampen met (ernstige) psychische klachten kunnen er baat bij hebben om het leven iets dragelijker te maken. Echter, medicatie is nooit een alleenstaande behandeling; het wordt altijd ingezet in combinatie met andere vormen van therapie.

Kortom, therapie kan op een heleboel verschillende gebieden en wijzen worden ingezet. Het kan dienen om beter met bepaalde klachten om te gaan, maar ook ter voorkoming van problemen. Therapie is er in alle vormen en maten, maar met name de afwisseling tussen therapievormen is naar mijn mening het meest effectief.

Soms is het leven zwaar, het volgen van therapie is dan helemaal niet raar. Als maatschappij zullen we gaan streven naar een therapierijker leven!