Een werknemer minder of een ZZP'er extra in de zorg?

Stel je voor, je wilt graag arts worden en studeert daarom geneeskunde. Je rond je bachelor en master af binnen 6 jaar. Je denkt nu aan het werk te gaan als psychiater, huisarts of misschien wel als chirurg. Maar niets is minder waar, na deze 6 jaar durende opleiding ben je nog geen van allen. Er staan nog een aantal jaren specialisatie op je te wachten voordat je zelfstandig als arts kunt functioneren. Natuurlijk kun je ook aan het werk gaan zonder specialisatie, als zogeheten ANIOS (Arts Niet In Opleiding tot Specialist), maar hiervoor heb je wel 3 jaar lang op een breed scala aan vooraf bepaalde afdelingen stage gelopen en een uitgebreide sollicitatieprocedure doorlopen. Je wilt nu geen arts worden, maar verpleegkundige. Je volgt een 4 jaar durende opleiding inclusief zelfgekozen stages. Je zou deze stages allemaal in dezelfde sector kunnen lopen, bijvoorbeeld de psychiatrie. De kans dat je, na afstuderen, aangenomen wordt binnen deze sector zal dan aanzienlijk groter zijn. Maar niks is minder waar, door de grote tekorten aan verpleegkundigen worden vrijwel alle sollicitanten klakkeloos aangenomen. Natuurlijk begrijp ik dat je niet zonder personeel kunt zitten, maar wat weegt zwaarder? Een extra verpleegkundige zonder voorkennis of een verpleegkundige minder aan het werk?

De aankomende jaren zal het personeelstekort in o.a. de GGZ verder oplopen. Dit heeft te maken met de toenemende vraag en een grotere uitloop dan instroom van arbeidskrachten door het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Het gevolg hiervan is dat er op een gegeven moment een grens wordt bereikt om nog voldoende zorg te kunnen leveren, waardoor instellingen genoodzaakt zijn een cliëntstop in te voeren. Het resultaat: nog langere wachttijden. Om dit te voorkomen worden steeds vaker ZZP'ers ingezet. Volgens cijfers van het CBS, is het aantal ZZP'ers in de zorg de afgelopen 15 jaar verzevenvoudigd (+700%). Bijna 15 procent van de medewerkers in de zorg is inmiddels zelfstandige. Dit is niet gek, door ZZP'er te worden kun je je laten inhuren voor een hoger salaris. Daarnaast heb je veel minder verplichtingen en meer keuze over wat je wel en niet wilt doen.

Op de afdeling waar ik momenteel ben opgenomen is ook een groot tekort aan medewerkers. Met name zorgmedewerkers in loondienst. Het betreft een klinische opnameafdeling voor eetstoornissen. Door het inzetten van ZZP'ers, kunnen de gaten in het personeelsrooster opgevuld worden en het maxima aan cliënten opgenomen worden. Dit lijkt voordelig, maar niets is minder waar…

ZZP'ers kunnen onderverdeeld worden in twee groepen: de zogenaamde 'langdurige' of 'eenmalige' ZZP'ers. Met name de eenmalige ZZP'ers zijn een grote last voor de afdeling. Vaak gaan ze zonder enkele ervaring met deze doelgroep aan het werk. Dit kan vervelende gevolgen hebben. Medewerkers in loondienst raken overbelast doordat ze niet alleen voor de cliënten moeten zorgen, maar ook een grote taak hebben aan het inwerken van de nieuwe, eenmalige collega. Zonde, want aan het einde van hun dienst vertrekken ze en komen ze zelden weer terug. Verder krijgen de cliënten minder aandacht, doordat de aandacht van de medewerker in loondienst verdeeld moet worden. Ook kunnen cliënten gemakkelijker getriggerd worden en/of van slag raken door verkeerd vallende opmerkingen. Opmerkingen als: "Poeh, ik zit wel erg vol. Eten jullie altijd zo veel?", "Ik heb tegen de wind in gefietst, dus ik mag nu wel een extra boterhammetje." En "Door de warmte heb ik echt geen eetlust hoor!". Cliënten raken onzeker en kunnen dieper in hun eetstoornis zakken met alle gevolgen van dien.

Wat kunnen we hier als maatschappij aan doen? Naar mijn mening moet het werken in de zorg aantrekkelijker worden gemaakt, dan de voordelen die het meebrengt om ZZP'er te zijn. Je zou kunnen zeggen dat het salaris omhoog moet gaan, maar in de praktijk is het nettosalaris van een ZZP'er en een medewerker in loondienst nagenoeg gelijk. Als ZZP'er moet je er namelijk ook rekening mee houden dat je je eigen pensioen moet opbouwen en verzekeringen moet afsluiten. Bij ziekte krijg je niet doorbetaald en opdrachten kunnen geannuleerd worden. Het belangrijkste is dat de werkdruk omlaag gaat en dit is met name te bereiken door gehoor te geven aan de wensen van de zorgmedewerkers en minder (eenmalige) ZZP'ers in te zetten. Als er dan toch structureel gaten in het rooster zijn, dan liever een ZZP'er inzetten die langdurige blijft dan een opnamestop, het liefste met een vooraf afgelegde cursus of eerdere werkervaring voor deze specifieke doelgroep. Het kost de afdeling letterlijk en figuurlijk meer, maar een opnamestop is en blijft nog steeds het schadelijkste voor de maatschappij door de eindeloze wachtlijsten die ontstaan. Een extra, eenmalige werkkracht lijkt wellicht een oplossing om het tekort op korte termijn op te heven, maar in werkelijkheid is het omgekeerde waar, zowel voor de zorgmedewerkers in loondienst als voor de cliënten. Liever een verpleegkundige minder aan het werk, dan een extra verpleegkundige zonder voorkennis.