De overgang van kind- en jeugdpsychiatrie naar volwassenenpsychiatrie

De dag waarop je achttien jaar wordt, voor de meeste jongeren een dag waarop ze lang hebben gewacht. Eindelijk zijn ze volgens de wet 'volwassen'. Zo mogen ze zelfstandig autorijden (mits in bezit van een rijbewijs), alcohol kopen en hebben toegang tot vele kroegen. Je zou in de bloei van je leven moeten zijn. Je dagen vullen met school, werk, sport, maar vooral ook met veel leuke momenten met je vrienden. Toch ziet voor een gedeelte van deze doelgroep het leven er heel anders uit. Hiermee bedoel ik jongeren met een psychische kwetsbaarheid. Jongeren die afhankelijk zijn van professionele hulp. Zij ervaren de transitie van 'kind' naar 'volwassen' vaak als een erg ingewikkeld proces met veel obstakels. De overgang van kind- en jeugdpsychiatrie naar volwassenpsychiatrie moet gemaakt worden. Hoe kunnen we deze overgang optimaliseren, zodat jongeren de juiste hulp blijven ontvangen?

Bij mij rijst de vraag: "zijn jongeren op de dag dat zij achttien worden klaar voor de 'grote wereld?" Wat is nou werkelijk het verschil, op mentaal niveau, tussen de laatste dag op zeventienjarige leeftijd en de eerste dag op achttienjarige leeftijd? Dat verschil is nihil. Toch is volgens de geestelijke gezondheidszorg een jongere vanaf dit moment klaar voor de volwassenenpsychiatrie. Ik begrijp best dat ergens een grens moet liggen, maar zorg dan op zijn minst voor een soepele overgang en bereid een jongere hier goed op voor. Uit onderzoek van NJR Hoofdzaken en het kenniscentrum kinder- en jeugdpsychiatrie blijkt namelijk dat 14 van de 20 jongeren belangrijke verschillen tussen zien tussen de kinder- en jeugdpsychiatrie en volwassenpsychiatrie en voelden 18 van de 20 jongeren zich onvoldoende voorbereid op deze overgang. Maar helaas zijn dit niet de enige problemen… 16 van de 20 jongeren hadden te maken met een plotselinge stop van professionele hulp en werden op een wachtlijst gezet met een wachttijd van gemiddeld zes maanden. In die tussenliggende periode was er nauwelijks sprake van overbruggingshulp. Jongeren worden als het ware aan hun lot overgelaten.

Het moment dat ik achttien jaar werd, kan ik mij nog goed herinneren. Ik kwam wekelijks bij een kinderarts voor controles. Aangezien een kinderarts alleen patiënten behandeld tot achttien jaar, konden deze controles niet meer doorgaan terwijl het fysiek gezien niet erg goed met mij ging. Ik werd terugverwezen naar de huisarts, die mij in het verleden juist heeft doorverwezen naar deze specifieke kinderarts. Zij had namelijk niet voldoende kennis om mij optimaal te helpen. Mijn huisarts kreeg dus opeens de zorg over een patiënt terug waarvan ze eigenlijk al had gezegd dat ze deze zorg niet kon leveren. Naast de controles voor het lichamelijke stuk bij de kinderarts, was ik ook onder behandeling bij een psychotherapeute op de afdeling kinder- en jeugdpsychiatrie van het Erasmus MC. Ik kwam al jaren bij haar, waardoor ik ondertussen een sterke vertrouwensband had opgebouwd. Plotseling werd de frequentie en kwaliteit van de afspraken een stuk minder toen ik achttien jaar was. Ik kwam in een terugval terecht en moest intensievere hulp krijgen in de vorm van een klinische behandeling. Ik kon niet meer terecht in een kliniek voor jongeren, maar in een kliniek voor volwassen zou ik ook niet op mijn plek zitten. Hoe moesten we nu verder?

Waarom is de volwassenpsychiatrie niet geschikt voor iemand van achttien jaar? Het is toch niet voor niks vanaf achttien jaar? De meeste jongeren ervaren grote verschillen tussen de aanpak op een afdeling voor kinderen/jeugdige en volwassenen. Je krijgt plotseling zelf de zeggenschap over je behandeling. Zo mag je zelf bepalen of je in behandeling gaat of niet, waar voorheen je ouders/verzorgers een beslissing over konden nemen. Verder moet je zelf toestemming geven of je ouders/verzorgers informatie over het verloop van je behandeling mogen ontvangen. Ook ervaren de meeste jongeren dat ze meer zelf moeten regelen en dat ze als gelijkwaardig worden gezien aan iemand van bijvoorbeeld veertig jaar. Ze krijgen dezelfde verantwoordelijkheden en dezelfde aanpak. Jongeren die vanaf een jonge leeftijd in de hulpverlening zitten vanwege een psychische kwetsbaarheid, voelen zich mentaal meestal jonger dan wat hun kalenderleeftijd aangeeft. Dit heeft alles te maken met een spaak lopende ontwikkeling doordat ze niet in staat zijn om bijvoorbeeld naar school te gaan, met vrienden af te spreken of te werken.

Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de overgang van de kinder- en jeugdpsychiatrie naar de volwassenpsychiatrie vloeiend verloopt, zonder onderbreking van hulp door wachttijden en/of een niet passende behandeling bij hun mentale leeftijd? Een van de oplossingen zou kunnen zijn dat een jongere die achttien is geworden en al in behandeling is op een plek voor kind en jeugd, de mogelijkheid krijgt om deze behandeling voort te zetten tot de behandeling is afgelopen. Een nadeel van deze methode, is dat een behandeling lang kan duren en het leeftijdsverschil tussen de jongsten op de afdeling en de oudste steeds groter wordt. Naar mijn mening zou een betere oplossing zijn, dat er tussen de kinder- en jeugdpsychiatrie en volwassenpsychiatrie een psychiatrie komt speciaal gericht op jongvolwassenen. Deze vorm van psychiatrie zou ook wel 'transitiepsychiatrie' genoemd kunnen worden. Jongeren tussen de achttien en vijfentwintig jaar zouden hier bijvoorbeeld terecht kunnen. Ze kunnen op deze plek, op hun eigen tempo, ontwikkelen tot iemand die in staat is om de verantwoordelijkheden die horen bij het volwassen zijn aan te kunnen. Daarnaast moet er de ruimte zijn om nog even 'kind' te zijn, wanneer zij hier behoefte aan hebben. Dit allen zou ervoor moeten zorgen dat jongeren van achttien jaar niet in een zwart gat terecht komen en terugvallen in oude (destructieve) patronen door overspoeling of lange wachtlijsten.